Günlük hayatın temposu, iş yükü ve bitmek bilmeyen sorumluluklar arasında yorgun hissetmek sıradan gibi görünebilir. Ancak bu yorgunluk kronikleştiğinde ve ruhsal çöküntülere dönüştüğünde, durumun adı artık tükenmişlik olabilir.
Bir Başlangıç Hikayesi: Amy’nin Deneyimi
Dünyanın en büyük sağlık şirketlerinden birinde pazarlama yöneticisi olan Amy, 2020’de bir etkinlik sırasında baş dönmesiyle başlayan bir çöküş yaşadı. “Kendimi deniz tutmuş gibi hissettim” diyor. Aylarca işten uzak kaldı, duşta bayıldı, çocuklarına bakamaz hale geldi. Bu onun vücudunun “Artık yeter!” demesiydi.
Tükenmişlik Belirtileri: Gözden Kaçan Sessiz Sinyaller
Tükenmişliğin en sinsi yönü, belirtilerinin sıradan stres işaretleriyle karıştırılması. Beyin sisi, yorgunluk, işe karşı isteksizlik gibi işaretler zamanla derinleşebilir. Psikoloji profesörü Christina Maslach’a göre tükenmişlik, “iyi yönetilemeyen kronik stresin sonucu”dur ve tıbbi bir teşhis değil, bir durumdur. WHO da bu tabloyu resmi olarak tanımıştır.
Modern Çalışma Hayatı: Sürekli Ulaşılabilir Olmak
Dijitalleşme ve 7/24 bağlantıda olma hali, işten zihinsel olarak uzaklaşmayı neredeyse imkânsız kılıyor. King’s College profesörü Heejung Chung, çalışanların fiziksel olarak evde olsa bile zihinsel olarak işten kopamadığını ve bunun büyük bir tükenmişlik tetikleyicisi olduğunu belirtiyor.
Kime Olur? Sadece Çalışanlara Değil
Tükenmişlik yalnızca ofis çalışanlarını etkilemiyor. Öğrenciler, ebeveynler ve evde bakım verenler de risk grubunda. Psikoterapist Claire Plumbly, bu durumdan özellikle kadınların daha çok etkilendiğine dikkat çekiyor.
Tükenmişliğin Beş Aşaması
-
Balayı Dönemi: Her şeye “evet” demek ama zaman yönetimini kaybetmek
-
Vazgeçme: Sosyal hayattan geri çekilmek
-
Motivasyon Eksikliği: İşe ve insanlara karşı ilgisizlik
-
Tükenmişlik: Duygusal olarak çöküş
-
Kapanma: Yatakta kalmak, konuşamamak, evden çıkamamak
Risk Faktörleri Neler?
Yüksek iş yükü, kontrol eksikliği, takdir görmemek, yalnız hissetmek, adaletsizlik ve değer çatışması gibi faktörler tükenmişliğin başlıca nedenleri arasında.
İyileşmek Mümkün mü?
Uzmanlara göre evet. Önce durumu fark etmek gerekiyor. Gün sonunda zihinsel kopuş yaratmak, sizi yoran kaynakları belirlemek ve gerekirse profesyonel destek almak önemli. Dr. Claire Ashley, “Tükenmişlikten kurtulmak için hayatınızı altüst etmenize gerek yok” diyor. Yapmanız gereken, işiniz üzerindeki kontrolü yeniden kazanmak, sağlığınıza dikkat etmek ve destekleyici bir çevre kurmak.
