Bazı çocuklar zamanında konuşmaya başlamaz ve bu durum sandığınızdan daha ciddi sonuçlar doğurabilir. Peki hangi belirtiler alarm sinyali verir ve neler yapılmalı?
“Konuşur nasılsa!” demek çocukların gelişimini riske atabilir. Çünkü dil ve konuşma gelişimi, yalnızca kelime üretmekle ilgili değildir; aynı zamanda çocuğun sosyal, duygusal ve bilişsel dünyasının temelini oluşturur. Çocuklar dünyayı önce gözlemleyerek, sonra dinleyerek ve en sonunda da konuşarak anlamlandırırlar. Bu nedenle konuşma gecikmeleri yalnızca iletişim problemi değil, gelişimsel risklerin de habercisi olabilir.
Hangi durumlar normal değil?
Bir çocuk 12 aylık olduğunda ismine tepki vermiyorsa ya da 18. ayında hâlâ birkaç kelime bile söylemiyorsa, bu durum göz ardı edilmemeli. Gelişimsel pediatristlerin en sık vurguladığı konulardan biri de erken farkındalık. Örneğin, kelime sayısı yeterli görünse bile çocuk çevresine odaklanamıyorsa, bu durum da dikkat eksikliği veya uyaran yetersizliğiyle ilişkili olabilir.
En büyük tehlike: Ekranlar
Son yıllarda çocuklarda dil gecikmesinin başlıca nedenlerinden biri akıllı telefonlar ve televizyonlar. Uzmanlara göre, bu cihazların sunduğu pasif ve tek yönlü etkileşim, çocuğun doğal sosyal deneyimlerden mahrum kalmasına yol açıyor. Yani YouTube videolarıyla büyüyen çocuklar, kelime hazinesi zenginleşmeden, sadece izlemeye ve susmaya alışıyor. Bu da zamanla konuşma yeteneğini değil, sessizliği pekiştiriyor.
Konuşma gecikmesi sadece konuşmayı mı etkiler?
Hayır. Yaşamın ilk üç yılı, beynin en hızlı geliştiği dönem. Bu dönemdeki dil gecikmeleri, sosyal ilişkilerden bilişsel gelişime kadar pek çok alanı etkileyebiliyor. Zamanında müdahale edilmeyen durumlar, ilerleyen yaşlarda akademik başarısızlığa ya da sosyal uyum problemlerine dönüşebiliyor.
Beklemek yerine harekete geçin
“Evet ama ya konuşursa?” diyerek aylarca beklemek çoğu zaman işe yaramaz. Uzmanlar, en ufak bir şüphede bile profesyonel yardım alınmasını öneriyor. Konuşma terapistleri, çocuk nörologları ve gelişimsel uzmanlar erken teşhisle oldukça başarılı sonuçlar elde edebiliyor.
Artikülasyon sorunları da göz ardı edilmemeli
Bazı çocuklar zamanında konuşabilir ama harfleri doğru çıkaramaz. Örneğin “r” yerine “y” demek gibi. Bu tür sesletim sorunları da konuşma terapistlerinin alanına giriyor.
Ebeveynler ne yapabilir?
Ekran süresini azaltmak, en basit ama en etkili adım. Bunun yerine çocuğunuzla bol bol konuşun. Ona kitap okuyun, sorular sorun, hikâyeler anlatın. Evde televizyon açık bile olsa çocuğunuzla göz teması kurarak sohbet edin. Çünkü çocuklar, öğrenmeyi insandan insana temasla gerçekleştirir.
Siz ne düşünüyorsunuz? Çocuğunuzun konuşma gelişimini nasıl takip ediyorsunuz? Deneyimlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Kaynak: Dr. Reyhan Tamer, Medipol Acıbadem Bölge Hastanesi, 2025
