Modern psikolojinin kurucularından Sigmund Freud, mutluluğu yüzeysel bir “iyi hissetme” hali olarak değil, insanın içsel çatışmalarında denge kurma çabası olarak yorumladı. Ona göre mutluluk, doğuştan gelen dürtüler ile toplumun beklentileri arasında kurulan hassas bir uzlaşmanın sonucudur.
Haz İlkesi: Mutluluğun Doğal Yüzü mü?
Freud’un psikolojiye kazandırdığı temel ilkelerden biri olan “haz ilkesi”, bireyin acıdan kaçınarak hazza yönelme eğilimini tanımlar. Bu özellikle çocuklukta belirgin olan bir yönelimdir. Oyun, beslenme ve cinsellik gibi etkinlikler, yaşam içgüdüsü (Eros) tarafından yönlendirilir ve bireye doğrudan bir keyif sağlar. Ancak bu saf haz arayışı, toplumun yapısal kurallarıyla çatışmaya başladığında yerini başka bir prensibe bırakmak zorunda kalır.
Gerçeklik İlkesi: Mutluluğun Bedeli
Yetişkin bir birey, sadece kendi içgüdüleriyle hareket edemez. Toplumun normları, etik değerleri ve diğer bireylerin varlığı, bireyi hazlarını ertelemeye, bastırmaya ya da dönüştürmeye zorlar. Freud, bu dönüşümü “gerçeklik ilkesi” ile açıklar. Bu ilkeye göre mutluluk artık sadece anlık keyiften değil, aynı zamanda toplumsal uyumdan ve iç huzurdan da geçer. Ne var ki bu uyum çabası, bireyde sürekli bir bastırma hali yarattığı için, modern insanın huzursuzluğuna da temel oluşturur.
İçimizdeki Üçlü: İd, Ego ve Süperego
Freud’un kuramındaki en çarpıcı yapı, ruhsal işleyişin üçlü sistemiyle ilgilidir:
-
İd, içgüdülerimizdir; haz ister, mantık tanımaz.
-
Süperego, ahlaki otoriteyi temsil eder; toplumun yasalarını ve vicdanı içerir.
-
Ego ise bu ikisi arasında denge kurmaya çalışan “arabulucu”dur.
İnsan bu üç güç arasında sürekli gidip gelir. Mutluluk ise, bu güçlerin birbirini yıpratmadığı, uyum içinde çalışabildiği anlarda doğar.
Mutluluk Bir İhtimal mi, Yoksa Sürekli Çaba mı?
Freud, mutluluğun hiçbir zaman sürekli ve tam anlamıyla elde edilemeyeceğini savunur. Çünkü insan doğası gereği çatışmalarla örülüdür. Ancak bu çatışmalarla bilinçli şekilde başa çıkabilen bireyler, daha derin bir yaşam doyumuna ulaşabilir. Mutluluk, belki de huzurlu bir dengesizliktir.
